ကြ်န္ေတာ္နဲ႔ တာဝန္ရွိမႈ၊ တာဝန္သိမႈ၊ တာဝန္ယူမႈ၊ တာဝန္ခံမႈ၊ တာဝန္ေက်မႈ

ပါေမာကၡေဒါက္တာေအာင္ထြန္းသက္

လူ႔အဖြဲ႕စည္းတစ္ခုမွာ သက္ဝင္လႈပ္ရွားသူေတြကို အေျခခံအားျဖင့္ႏွစ္မ်ဳိးႏွစ္စား ခြဲျခားထားပါတယ္။ အခုလိုခြဲျခားရာမွာ လူ႔အခြင့္အေရး႐ႈေထာင့္မွ သံုးသပ္ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ဖက္ကတာဝန္ထမ္းတဲ့သူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ Duty-Bearers လို႔ ေခၚေဝၚသတ္မွတ္ပါတယ္။ အျခားတစ္ဖက္ကေတာ့ အခြင့္အေရးခံစားခြင့္ရွိတဲ့သူေတြျဖစ္ပါတယ္။ Rights-Holders မ်ားလို႔ သတ္မွတ္ၾကပါတယ္။

လူ႔အခြင့္ေရး႐ႈေထာင့္မွ သံုးသပ္တဲ့ေနရာမွာ ႏိုင္ငံေတာ္က Duty-Bearer ျဖစ္ၿပီး ႏိုင္ငံသားေတြကေတာ့ Rights-Holders ေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုေျပာတဲ့ေနရာမွာလည္း အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး နားလည္မႈေတြအရ သတ္မွတ္ျခင္းသာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္းအရာနဲ႔ပတ္သက္လို႔ လက္ရွိ အေျခအေနမွာ ႏိုင္ငံတစ္ဝန္းမွာ ေဆြးေႏြးေနၾကတဲ့ လက္ေတြ႕က်ေသာ ပညာေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေဆြးေႏြးတင္ျပလိုပါတယ္။
ကေလးသူငယ္တစ္ဦးရဲ႕ ပညာေရးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး စဥ္းစားရင္အခြင့္ အေရးခံစားထိုက္တဲ့သူ (Rights-Holders) ကကေလးပဲျဖစ္ပါတယ္။ ကေလးသူငယ္တစ္ဦးအတြက္ ပညာေရးအခြင့္ေရးဟာ ေမြးရာပါ အခြင့္အေရးတစ္ရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ ကေလးပညာေရးနဲ႔ ပတ္သက္လာရင္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ရမယ့္သူေတြကေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရျဖစ္သလို မိဘေတြမွာလည္း တာဝန္ရွိပါတယ္။ အနီးစပ္ဆံုးေက်းရြာ၊ ရပ္ကြက္ပတ္ဝန္းက်င္မွာလည္း တာဝန္ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာလူ႔အခြင့္အေရး ဥပေဒမွာတာဝန္အရွိဆံုးက ႏိုင္ငံေတာ္ အစိုးရလို႔ သတ္မွတ္ထားပါတယ္။

ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတႀကီး မၾကာမီကာလက ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲThird Wave လို႔ေခၚတဲ့ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ အရွိန္အဟုန္ျမႇင့္တင္မႈဟာ အမွန္တကယ္ေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရဟာ Duty-Bearer တာဝန္ထမ္းေဆာင္ရမယ့္သူျဖစ္တာကို အသိအမွတ္ျပဳ လက္ခံျခင္းသာျဖစ္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရဟာ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ရမယ့္သူအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳ တဲ့ေနရာမွာ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတႀကီးကအစ ေအာက္ဆံုးဝန္ထမ္းအဆင့္အထိ အားလံုးပါဝင္ေနမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း သမၼတႀကီးကိုယ္တိုင္Third Wave ကို ထိထိေရာက္ေရာက္ အေကာင္ထည္ေဖာ္ဖို႔ တိုက္တြန္းခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ တာဝန္ထမ္းေနၾကရသူေတြ (Duty-Bearer) ဟာ ပဏာမအေနနဲ႔ တာဝန္ရွိပါတယ္။ တာဝန္ရွိမႈကို ေလးေလးနက္နက္ရွိဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ျပည္သူ႕ဝန္ထမ္းအားလံုးက အလုပ္တာဝန္ ဝတၱရားမ်ား ထမ္းေဆာင္ခ်ိန္မွစ၍ တာဝန္ရွိမႈကို အလုိအေလ်ာက္အက်ံဳးဝင္မႈရွိတာကို လက္ခံရမွာျဖစ္ပါတယ္။

ဒုတိယအဆင့္အေနနဲ႔က တာဝန္ရွိတဲ့ျပည္သူ႔ဝန္ထမ္းမ်ားဟာ တာဝန္သိရမွာျဖစ္ပါတယ္။ တာဝန္သိမႈနဲ႔ ပတ္သက္လာရင္ အစိုးရဌာနမ်ားမွာ လက္ရွိအေနအထားမွာ လိုအပ္ခ်က္တစ္ရပ္ရွိပါတယ္။ ပုဂၢလိကလုပ္ငန္း တိုင္းမွာေတာ့ရွိပါတယ္။ ဒါကေတာ့ HR ဌာနျဖစ္ပါတယ္။ HR ကေတာ့ Human Resources လူသားအရင္းအႏွီးကို ဆိုလိုပါတယ္။ ပံုမွန္ေတာ့အစိုးရဌာနေတြမွာ ဝန္ထမ္းေရးရာဌာနရွိၾကပါတယ္။ ဒီဌာနက အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ဌာနရဲ႕ အစိတ္အပိုင္းတစ္ခုအျဖစ္ ဖြဲ႕စည္းထားၾကေလ့ရွိပါတယ္။
HR ဌာနရဲ႕ အဓိကတာဝန္က လုပ္ငန္းအဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုရဲ႕ ဦးတည္ခ်က္ေတြ ေအာင္ျမင္မႈရဖို႔လိုအပ္တဲ့ဝန္ထမ္းမ်ားရွာေဖြျခင္း၊ ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ေရးနဲ႔ ထိန္းသိမ္းျခင္းလုပ္ငန္းမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ဖို႔တာဝန္ရွိပါတယ္။ ဒီလိုေဆာင္ရြက္ရာမွာ အေျခခံတစ္ခုကေတာ့ ဝန္ထမ္းတစ္ဦးစီရဲ႕ တာဝန္ဝတၱရားမ်ားကို တိတိက်က်ေဖာ္ထုတ္ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ပုဂၢလိကလုပ္ငန္းမ်ားမွာ ရာထူးတစ္ခုစီအတြက္ Job Description လို႔ေခၚတဲ့ လုပ္ငန္းတာဝန္ဝတၱရားမ်ားကို ျပည့္စံုစြာေဖာ္ထုတ္ရပါတယ္။ အခုလိုေဖာ္ထုတ္ပါမွ မိမိရဲ႕တာဝန္ကို တိတိက်က်သိႏိုင္မွာသာျဖစ္ပါတယ္။ တာဝန္ရွိေပမယ့္ တာဝန္မသိရင္ အခက္ခဲရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္တာဝန္ရွိသူတိုင္းဟာ မိမိထမ္းေဆာင္ရမယ့္ တာဝန္ဝတၱရားမ်ားကို ဂဃနဏသိရွိရမွာျဖစ္ပါတယ္။ တာဝန္ရွိျခင္းနဲ႔ တာဝန္သိျခင္းက အေျခခံႏွစ္ရပ္ျဖစ္ပါတယ္။

တာဝန္ရွိၿပီး တာဝန္သိသူဟာ တာဝန္ယူဖို႔လည္း လိုအပ္ပါတယ္။ တာဝန္ယူမႈဟာ အလြန္အေရးပါလွပါတယ္။ တာဝန္ယူမႈအားနည္းပါက ကိုယ့္ကိစၥ သူ႔ကိစၥလို႔ သေဘာထားျခင္းမဟုတ္ဘဲ မိမိဌာနအတြက္ လိုအပ္သမွ်အားလံုးကို တာဝန္ယူဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။ တာဝန္ယူတဲ့သူဟာ တျခားလူကိုလက္ညႇဳိးထိုး ျပစ္တင္ေဝဖန္တာမဟုတ္ဘဲ ရဲရဲဝံ့ဝံ့တာဝန္ယူတာျဖစ္ပါတယ္။

ေနာက္တစ္ဆင့္ကေတာ့ တာဝန္ခံမႈပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဌာနဆိုင္ရာ အႀကီးအကဲတာဝန္ရွိသူဟာ မိမိဌာနအတြင္းမွာ ရွိတာေတြအားလံုးကို တာဝန္ခံရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ မိမိလက္ေအာက္ဝန္ထမ္းမ်ားကို တာဝန္ေပးခြင့္ရွိေပမယ့္ သူတို႔ရဲ႕ေဆာင္ရြက္မႈေတြကို လူႀကီးလုပ္သူက တာဝန္ခံရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ေအာက္ကိုလႊဲခ်လို႔မျဖစ္ပါဘူး။ တေလာက ကိုရီးယားႏိုင္ငံမွာ ေက်ာင္းသား(၂ဝဝ)ေက်ာ္ သေဘၤာနစ္ၿပီးဆံုးပါးခဲ့ပါတယ္။ ဒီအျဖစ္အပ်က္မွာ ေက်ာင္းအုပ္ႀကီးလုပ္သူက သူ႔မွာတာဝန္ရွိတယ္လို႔ ခံယူၿပီး ႀကိဳးဆြဲခ်ခဲ့ပါတယ္။ အျပင္းထန္ဆံုးတာဝန္ခံမႈသာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္လုပ္သူကလည္း ႏုတ္ထြက္ခဲ့သလို သမၼတႀကီးက ႐ုပ္ျမင္သံၾကားကတစ္ဆင့္ တိုင္းျပည္ကိုဝန္ခ်ေတာင္းပန္ခဲ့ပါတယ္။
တာဝန္ခံမႈနဲ႔ပတ္သက္လာရင္ ႏိုင္ငံတစ္ႏုိင္ငံရဲ႕ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔သက္ဆိုင္မႈရွိေၾကာင္း သံုးသပ္ၾကပါတယ္။ ဒီကိစၥနဲ႔ပတ္သက္လာရင္ ဂ်ပန္လူမ်ဳိးမ်ားရဲ႕ ခံယူမႈဟာအံ့ၾသစရာျဖစ္ပါတယ္။ ဆာမူ႐ိုင္း သူရဲေကာင္းေတြဟာ ဓားရွည္ႏွစ္လက္ကို အၿမဲကိုင္စြဲထားေပမယ့္ ခါးၾကားမွာ ဓားေျမႇာင္တစ္လက္ကို အၿမဲထိုးထားပါတယ္။ အကယ္၍စစ္႐ံႈးရင္ သူရဲေကာင္းဟာ ဒီဓားေျမႇာင္ထုတ္ၿပီး ဧကရာဇ္မင္းျမတ္အေပၚ တာဝန္မေက်တဲ့အတြက္ မိမိရဲ႕ဝမ္းဗိုက္ကိုခြဲၿပီး ဟာရာကိရိလုပ္တာေတြ႕ရပါတယ္။

ဒုတိယကမၻာစစ္ၿပီးခ်ိန္မွာ စစ္႐ံႈးသြားေပမယ့္ တခ်ဳိ႕ေသာဂ်ပန္စစ္သည္ေတြဟာ လက္နက္မခ်ဘဲေတာခိုခဲ့ပါတယ္။ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာေတာထဲမွာပဲ ေနခဲ့ပါတယ္။ အခုလိုေဆာင္ရြက္တာဟာ ဘုရင္မင္းျမတ္ႀကီးရဲ႕ လက္နက္ခ် တဲ့မိန္႔ခြန္းကို မၾကားခဲ့တာမို႔ မေသမခ်င္းတာဝန္ခံသြားတဲ့ သေဘာျဖစ္ပါတယ္။
ေနာက္ဆံုးအဆင့္က တာဝန္ေက်ပြန္မႈပဲျဖစ္ပါတယ္။ အခုလိုတာဝန္ရွိမႈ၊ တာဝန္သိမႈ၊ တာဝန္ယူမႈ၊ တာဝန္ခံမႈမ်ားေဆာင္ရြက္ၿပီးခ်ိန္တြင္ တာဝန္ေက်မႈကို ဦးစားေပးရမွာသာျဖစ္ပါတယ္။ တာဝန္ေက်ပြန္မႈလို႔ ေျပာရာမွာ ႀကိဳတင္သတ္မွတ္ခဲ့ေသာရလဒ္မ်ားကို ျပည့္မီျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ သတ္မွတ္ထားေသာရလဒ္မ်ားကို ရဖို႔ဟာတာဝန္ေက်ပြန္မႈျဖစ္ပါတယ္။ တာဝန္ရွိမႈ၊ တာဝန္သိမႈ၊ တာဝန္ယူမႈ၊ တာဝန္ခံမႈနဲ႔ တာဝန္ေက်မႈတို႔ဟာ ရလဒ္ကိုအေျခခံတဲ့ စီမံခန္႔ခြဲမႈ (Results Based Management) ရဲ႕ အႏွစ္သာရျဖစ္ပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ႏိုင္ငံမွာ ရလဒ္ကိုအေျခခံစီမံခန္႔ခြဲမႈကို တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္က်င့္သံုးဖို႔လိုအပ္မွာျဖစ္ပါတယ္။

ရလဒ္လို႔ေျပာရာမွာ ရည္မွန္းခ်က္မ်ား (goals) ကို ႀကိဳတင္သတ္မွတ္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္၊ ဦးစားေပးၿပီးအာ႐ံုျပဳရမွာက ရလဒ္ရရွိဖို႔ ျဖစ္တယ္။ Results Based Management(RBM) ကုိ အလြယ္တကူနားလည္ႏိုင္ဖို႔ ''ေရပါတာပဲ အေရးႀကီးတယ္၊ ေရဘူးကိစၥက အေရးမႀကီးဘူး''ဆိုတဲ့ ေဆာင္ပုဒ္ကို သတိျပဳရမွာျဖစ္ပါတယ္။ RBM ရဲ႕ ဆန္႔က်င္ဘက္ကေတာ့ အလုပ္ကို အေျခခံတဲ့လႈပ္ရွားမႈကို အသားေပးတဲ့ Activity-Based Mana- gement (ABM) ျဖစ္ပါတယ္။ အဓိပၸာယ္ကေတာ့ အလုပ္မ်ားမႈကို ဦးစားေပးျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ရလဒ္ရျခင္း၊ မရျခင္း မစဥ္းစားဘဲ လႈပ္ရွားမႈကိုသာ ေဇာင္းေပးေနျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
ကြၽန္ေတာ္မၾကာခဏေျပာခဲ့ပါတယ္။ အခြင့္ရတိုင္းလည္း ေရးခဲ့ပါတယ္။ အလုပ္တစ္ခုလုပ္တဲ့အခါ လုပ္ေနတဲ့အလုပ္ကို အာ႐ံုျပဳမယ့္အစား ဒီအလုပ္လုပ္ရင္ရလာမယ့္ ရလဒ္ကိုသာ သတိျပဳသင့္ပါတယ္။ ရလဒ္အေပၚအာ႐ံုမရွိရင္ ငယ္ငယ္တုန္းကၾကားခဲ့သလို ''ပိုးသာကုန္ ေမာင္ပံု ေစာင္းမတတ္'' ဆိုတဲ့သေဘာျဖစ္ေနပါတယ္။ အလုပ္ထဲမွာနစ္မြန္းေနတာမို႔ လုပ္ေနတာကိုပဲ အာ႐ံုျပဳၿပီးဘာေၾကာင့္လုပ္ရတယ္ဆိုတာကိုလည္း ေမ့တတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ကြၽန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ အေျခခံစဥ္းစားခ်က္ေတြကို ေျပာင္းဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ Working Hard အလုပ္ႀကိဳးစား လုပ္မယ့္အစား Working Smart ရလဒ္ရေအာင္ ႀကိဳးစားေဆာင္ရြက္ဖို႔သာ အေရးႀကီးလွပါတယ္။
Third Wave အႏွစ္သာရဟာ ႏုိင္ငံ့ဝန္ထမ္းေတြရဲ႕ အေတြးအေခၚအယူအဆေတြ ေျပာင္းလဲဖို႔ျဖစ္ပါတယ္။

အေတြးအေခၚေျပာင္းဖို႔ဟာ အေျပာလြယ္သေလာက္ ခက္ခဲတဲ့ကိစၥတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ျပည္သူ႔ဝန္ထမ္းမ်ားအေနနဲ႔ မိမိဟာျပည္သူေတြအားလံုးကို အလုပ္အေကြၽးျပဳရမယ့္ သူေတြ၊ ျပည္သူ႔ဆႏၵ ျပည္သူ႔လိုအပ္ခ်က္ေတြကို ျဖည့္ေပးရမယ့္သူေတြျဖစ္တာကိုသေဘာေပါက္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ျပည္သူရဲ႕ဝန္ေတြကို ေပါ့ေပါ့ပါးပါး ျဖစ္လာေအာင္ ထမ္းေဆာင္ေပးသူမ်ားျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားရမွာသာျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္လည္း ကြၽန္ေတာ္ကအခြင့္ေရးရတိုင္း Servant Leadership လို႔ေခၚတဲ့ အေစခံနဲ႔တူတဲ့ ေခါင္းေဆာင္မႈေပးႏိုင္ေအာင္အား ထုတ္ရမွာျဖစ္တယ္ လို႔ ေျပာခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အင္မတန္မွ ေက်နပ္စရာေကာင္းတဲ့ အယူအဆတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ ျပည္သူ႔ဝန္ထမ္းေတြအေနနဲ႔ အလြန္ဂုဏ္ယူဖြယ္ရာကိစၥတစ္ရပ္သာျဖစ္ပါတယ္။

Myanmaalinn